Η εμπορική συμφωνία ΕΕ – Καναδά απειλεί την δημόσια διαχείριση του νερού

Βρυξέλλες 30 Οκτωβρίου 2015

Καθ’ όλη την διάρκεια των μυστικών διαπραγματεύσεων για την Συνθήκη Ελευθέρου Εμπορίου μεταξύ της ΕΕ και του Καναδά (CETA), η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ισχυριζόταν πως αφ’ ενός τα ύδατα θα παρέμεναν εκτός συμφωνίας και αφ’ ετέρου πως δεν θα υπήρχε διαπραγμάτευση επί θεμάτων δημοσίας διαχείρισης υπηρεσιών ύδρευσης και αποχέτευσης από δημόσιες υπηρεσίες ακόμη κι εκεί που αυτά σχετίζονταν με τις (υπό διαπραγμάτευση) Υπηρεσίες Γενικού Οικονομικού Ενδιαφέροντος (Services of General Economic Interest – SGEI). Μια επιμελής όμως ανάγνωση του τελικού κειμένου της CETA (όπως αυτό γνωστοποιήθηκε στις 26 Σεπτεμβρίου 2014) εμφανίζει μιαν διαφορετική πραγματικότητα.

Δικαιώματα και Υποχρεώσεις σχετικά με το νερό

Το κεφάλαιο «Δικαιώματα και Υποχρεώσεις σχετικά με το νερό» βρίθει ασαφών νομικών όρων, οι οποίοι, σε αρκετά σημεία αντίκεινται στις νομοθεσίες της ΕΕ και των κρατών-μελών. Η ασάφεια αυτή καθιστά εφικτή την είσοδο υπερεθνικών επιχειρήσεων στην «αγορά» του νερού. Π.χ. η αναφορά (κατά λέξη) ότι: «το νερό, στην φυσική του κατάσταση … δεν είναι εμπόρευμα ούτε προϊόν … και κατά συνέπεια δεν αποτελεί αντικείμενο της παρούσης συνθήκης» παραλείπει το γεγονός πως το χρησιμοποιούμενο νερό (για ύδρευση, αποχέτευση, άρδευση κ.ο.κ.) δεν βρίσκεται πλέον σε φυσική κατάσταση, με συνέπεια να μπορεί να θεωρηθεί προϊόν ή εμπόρευμα και άρα υποκείμενο στους όρους της CETA. Επίσης η ρήτρα «Ένα συμβαλλόμενο μέρος μπορεί να επιτρέπει την χρήση μιας φυσικής πηγής υδάτων για εμπορικό σκοπό μόνο με τρόπο που δεν θ’ αντίκειται στην Συνθήκη» δεν εξηγεί ούτε τι είναι η «φυσική πηγή υδάτων» ούτε τι ο «εμπορικός σκοπός». Σήμερα τα κράτη-μέλη της ΕΕ παρέχουν δικαιώματα ανάληψης υδάτων καθένα βάσει ιδίων κριτηρίων, τα οποία όμως διαφέρουν των περιλαμβανομένων σε συνθήκες ελευθέρου εμπορίου που τείνουν να προστατεύουν κυρίως ή αποκλειστικά τις επενδύσεις. Βάσει τούτων δεν μπορούμε ν’ αντιληφθούμε το περιεχόμενο αυτού του κεφαλαίου παρά μόνο ως ένα ακόμη βήμα προς την εμπορευματοποίηση των υδάτων.

Επιφυλάξεις εν όψει μελλοντικών συμφωνιών

Το Παράρτημα ΙΙ (Επιφυλάξεις εν όψει μελλοντικών συμφωνιών) αναφέρει ότι η ΕΕ ή κράτος-μέλος της μπορεί να θέσει όρους για την παροχή κάποιων υπηρεσιών, Η ΕΕ έχει αυτό το δικαίωμα σε θέματα «Πρόσβασης στις αγορές» και σε τέτοια εθνικών ιδιαιτεροτήτων ως προς την «Συλλογή, διύλιση και διανομή ύδατος» ενώ η Γερμανία διετήρησε το δικαίωμα αυτό σε θέματα «Αποχέτευσης και διαχείρισης απορριμμάτων και λυμάτων». Μόνο όμως η χρησιμοποίηση τεσσάρων αντιρρήσεων (από κοινού) μπορεί να αποτρέψει μιαν υπηρεσία από την υπαγωγή της στις διατάξεις της CETA και αυτές είναι: «Πρόσβαση σε αγορές, Εθνικές Ιδιαιτερότητες, Ωφελούμενο Κράτος και Προϋποθέσεις Απόδοσης». Εδώ ας σημειωθεί πως κανένα κράτος-μέλος (πλην της Γερμανίας) δεν ζήτησε να καταγραφούν επιφυλάξεις του σε θέματα «Αποχέτευσης, διαχείρισης απορριμμάτων και λυμάτων», πράγμα που οδηγεί στο συμπέρασμα πως τέτοιου είδους υπηρεσίες περιλαμβάνονται στην CETA παρά το ότι τούτο αντίκειται στο άρ. 12 της Οδηγίας περί Παραχωρήσεων.
Συνεργασία επί κανονιστικών θεμάτων και Διεθνής Μηχανισμός Επίλυσης Διαφορών μεταξύ Επενδυτών και Κρατών (ISDS)

Η Συνθήκη Ελευθέρου Εμπορίου μεταξύ ΕΕ και Καναδά (CETA) απειλή για τις δημόσιες υπηρεσίες ύδρευσης και αποχέτευσης

Η Ευρωπαϊκή Ένωση δηλώνει ουδέτερη (αν και τούτο μένει ακόμη ν’ αποδειχθεί) σε θέματα ιδιωτικής ή δημοσίας διαχείρισης Υπηρεσιών Γενικού Οικονομικού Ενδιαφέροντος ( ΥΓΟΕ – SGEI). Η Αγγλία έχει επιλέξει ένα αποκλειστικά ιδιωτικό σύστημα διαχείρισης των ΥΓΟΕ, τα περισσότερα όμως κράτη-μέλη έχουν υιοθετήσει ένα μεικτό σύστημα. Η Συνεργασία επί Κανονιστικών θεμάτων που συμφωνήθηκε με την CETA και η οποία περιλαμβάνεται στις διαπραγματεύσεις για την Διατλαντική Εταιρική Σχέση Εμπορίου και Επενδύσεων (TTIP μεταξύ ΕΕ και ΗΠΑ) αναιρεί την ελευθερία αυτήν επιλογής. Για παράδειγμα, αν ένα κράτος επιθυμεί να επιτρέψει μόνο την δημόσια διαχείριση των υπηρεσιών ύδρευσης, μια ιδιωτική επιχείρηση μπορεί (βάσει των όρων της Συνθήκης) να σταματήσει την νομοθετική διαδικασία. Υπό το ίδιο σύστημα Συνεργασίας επί Κανονιστικών Θεμάτων μια τέτοια επιχείρηση μπορεί να ενάγει ένα κράτος αν η νομοθεσία του επηρεάζει τ’ αναμενόμενα κέρδη της. Τούτο, βάσει της CETA, θα ισχύσει και σε θέματα ύδρευσης και αποχέτευσης, όπως συμβαίνει ήδη βάσει υφισταμένων συνθηκών ελευθέρου εμπορίου: η Veolia προσέφυγε σε διαιτητικό δικαστήριο κατά της Κυβέρνησης της Αιγύπτου, όταν η δεύτερη αύξησε τον κατώτατο μισθό, ενώ τον φετινό Απρίλιο η Αργεντινή εξαναγκάσθηκε, από το διαιτητικό δικαστήριο της παγκόσμιας Τράπεζας, να πληρώσει πάνω από $ 400 εκ στην Suez, ως αποζημίωση για την μείωση της τιμής του νερού κατά την διάρκεια της οικονομικής και κοινωνικής κρίσης το 2001.

Η ιδιωτική διαχείριση των υπηρεσιών ύδρευσης

Τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις που συμφωνήθηκαν στην CETA, ο τρόπος που (δεν) εκφράσθηκαν επιφυλάξεις σε θέματα ύδρευσης και αποχέτευσης και οι κανόνες Συνεργασίας σε Κανονιστικά Θέματα, καθιστούν πολύ δύσκολη έως και αδύνατη την επιστροφή σε δημόσια διαχείριση άπαξ και ασχοληθεί μια ιδιωτική επιχείρηση με αυτά. Υπάρχουν ήδη παραδείγματα προς τούτο: βάσει της NAFTA όταν πτώχευσε η Parmalat (ιδιωτική επιχείρηση με δικαίωμα άντλησης υδάτων στο Esker του Quebec, η πολιτεία δεν μπόρεσε ν’ ανακτήσει την πηγή αλλ’ υπεχρεώθη να την παραχωρήσει σε μιαν άλλη ιδιωτική αμερικανο-κινεζική εταιρία.
Όλες σχεδόν οι καναδικές και ευρωπαϊκές επιχειρήσεις που ασχολούνται με το νερό είναι θυγατρικές των υπερεθνικών Veolia, Nestlé, Suez και Coca-Cola. Οι συνθήκες CETA και TTIP παρέχουν σ’ αυτές τις επιχειρήσεις την δυνατότητα να εμπλακούν άμεσα σε υπηρεσίες ύδρευσης και αποχέτευσης απ’ την οποία εμπλοκή οι πληθυσμοί των χωρών στις δυο ακτές του Ατλαντικού έχουν μόνο να χάσουν.

European Water Movement